Praten over trauma’s: hoe dan?

Heeft je kind iets naars meegemaakt? Veel kinderen vinden het lastig om over nare ervaringen te praten. Ze beginnen er niet uit zichzelf over. Terwijl praten en een steunende reactie krijgen van je (pleeg)ouders ontzettend belangrijk is. Maar hoe doe je dat nou?
Lotte Hendriks (psycholoog) maakte samen met Rémi Bouwer van creatief bureau Dolly Warhol het boek Ik wil je iets vertellen: een hulpmiddel om het gesprek aan te gaan over nare ervaringen, van alledaagse vervelende gebeurtenissen tot trauma’s als een ongeluk, geweld, het plotseling verliezen van een ouder, of seksueel misbruik. Lotte geeft hier alvast wat tips!

Kinderen zijn veerkrachtig

Allereerst: nare ervaringen horen bij het leven. Alleen zijn sommige ervaringen zo ernstig dat ze traumatische gebeurtenissen worden genoemd. De helft van de kinderen heeft voor hun 18e levensjaar minimaal één traumatische gebeurtenis meegemaakt. Kinderen zijn gelukkig veerkrachtig en een groot deel ontwikkelt geen klachten. Maar er zijn kinderen bij wie er langdurige klachten ontstaan. Ze hebben bijvoorbeeld nachtmerries over de gebeurtenis of zien het opeens weer als een film voor zich, gaan situaties uit de weg die hen aan het trauma doen denken, hebben negatieve gedachten en gevoelens en zijn erg alert.

Sociale steun helpt om klachten te voorkómen

Of een kind echt last van een trauma ontwikkelt hangt van verschillende dingen af. Sociale steun speelt hierin een enorm belangrijke rol: het helpt als een kind over de nare ervaring kan praten met belangrijke anderen, zoals ouders, en of het vervolgens passende emotionele steun krijgt. Dit verkleint de kans dat je kind last krijgt van klachten.

Biedt actief een opening

Het gesprek aangaan over trauma is dus belangrijk. Maar niet altijd makkelijk. Hoe doe je dat?
Verwacht niet dat een kind er zelf wel over begint. Je wilt als omgeving actief een opening bieden voor het kind om te vertellen. Daarom ontwikkelde Rémi en ik voor jongere kinderen het prentenboek Ik wil je iets vertellen, wat een hulpmiddel is om het gesprek aan te gaan over nare ervaringen. Het boek is geschreven voor kinderen vanaf drie tot en met zes jaar, maar kan ook samen met oudere kinderen worden gelezen.

Forceer niks

Je wilt een gesprek met je kind niet forceren. Kies voor een rustig moment om te gaan praten. Een moment waarop het kind zich vertrouwd voelt. En zeg van tevoren dat je kind het mag aangeven als hij of zij op dat moment geen zin heeft om erover te praten. Sommige kinderen vinden het fijner om een gesprek te voeren terwijl je elkaar niet aankijkt en met iets anders bezig bent. Bijvoorbeeld tijdens de afwas, een autorit of terwijl je samen aan het tekenen bent.

Jouw gevoelens

Het verhaal van je kind kan natuurlijk ook emoties bij jou oproepen. Omdat je je zorgen maakt over hem of haar, of omdat je zelf bij de nare ervaring betrokken was of vroeger iets vergelijkbaars hebt meegemaakt. Het is niet erg wanneer je kind ziet dat het jou raakt. Maar probeer niet té emotioneel te reageren. Kinderen zijn dan geneigd om te stoppen met praten om jou in bescherming te nemen. Je wilt dat je kind gevoelens bij jou als ouder kwijt kan. En vervolgens kan jij natuurlijk jouw eigen gevoelens weer delen met een andere volwassene.

Reageren op trauma: stap voor stap

Wat kan je zeggen wanneer je kind vertelt een nare ervaring te hebben meegemaakt? Het kan helpen om de volgende vijf stappen aan te houden, die uitgebreider op de website bij het prentenboek www.ikwiljeietsvertellen.nl staan omschreven:

Stap 1: Geef een compliment – Zeg bijvoorbeeld dat je het heel dapper vindt dat je kind je dit durft te vertellen.

Stap 2: Geef een inlevingsreactie – Zeg bijvoorbeeld dat je je kunt voorstellen dat hij of zij hier veel last van heeft of benadruk dat het een heel angstige of verdrietige gebeurtenis is geweest.

Stap 3: Stel actief vragen over wat er is gebeurd – En vergeet niet te vragen of het nog steeds gebeurt. Stel liever geen vragen over ‘waarom’ situaties zijn gebeurd of over dingen die het kind heeft nagelaten. Vul ook zeker niks in voor het kind.

Stap 4: Maak duidelijk dat het niet de schuld van het kind is – Benoem dat hij of zij misschien denkt dat het zijn of haar schuld is, maar dat dit niet het geval is. Het kan ook helpen om verantwoordelijkheid voor een deel van de gebeurtenis te nemen. Bijvoorbeeld door aan te geven dat je als ouder het kind had moeten beschermen, of dat je wilde dat je het kind had kunnen beschermen.

Stap 5: Vraag naar de gevolgen in het hier en nu – Zo kun je een inschatting maken of het passend is om hulp in te schakelen

Het praten over een trauma, is geen eenmalige gebeurtenis. Herhaling is belangrijk. Op deze manier bied je niet alleen sociale steun aan het kind maar leren we onze volgende generatie ook dat je mág praten over nare ervaringen. Zo kunnen we het taboe doorbreken dat rust op het vragen naar trauma.