Kriebels

Het nieuwe boek van Miloe Daar praten wij niet over is deze week uitgekomen! Ze schreef een waargebeurde familiegeschiedenis, waarin ze onderzoekt welke invloed haar ‘foute’ overgrootvader heeft gehad op de generaties erna, bijvoorbeeld op haar zoon Otis. Niet alles wat ze schreef, haalde uiteindelijk het boek. Exclusief op de Club deelt ze deze weken een aantal van die stukken, bijvoorbeeld deze over trots durven zijn en je ruimte innemen.

Amersfoort, juli 2020

‘Wat was dat mooi zeg! Wat zal je trots zijn!’

Ik glimlachte naar de moeder die ik vaag kende, ze was de vijfde die me aansprak na de musical van groep acht, waar mijn zoon een lied in had gezongen. Mijn. Zoon. Zong. Een. Lied. Ja, we hadden vaak tegen hem gezegd dat het bijzonder was dat hij de hoge noten van Adèle moeiteloos mee kon zingen, zijn standaard antwoord luidde was dat hij ‘helemaal niet kon zingen.’ En nu had hij zomaar ineens op een podium gezeten, gestaan, gezongen, emoties losgemaakt bij de kijkende ouders.

Ik had de complimenten in ontvangst genomen en niet gezegd wat er allemaal vooraf was gegaan aan zijn optreden. Aan de paniek die hem was overvallen nadat hij het filmpje met zijn auditie had opgestuurd naar zijn docent. Dat hij wilde afhaken, dat hij vroeg om zanglessen, dat hij daar weer mee wilde stoppen, dat hij het niet kon, niet wilde. Dat ik hem had verteld dat ik wist hoe kwetsbaar het is, zeggen dat je iets wil wat je eng vindt, op een podium gaan staan, de aandacht op je vestigen. Dat ik daar zelf een jaar of veertig over had gedaan.

In de week voor de musical was ik een paar dagen in een kasteel aan het schrijven aan mijn boek. Tijdens het eten raakte ik aan de praat met een aantal andere gasten, ik had verteld over het boek, over mijn NSB-overgrootvader en zijn dochter, mijn grootmoeder, over de schaamte die haar in de greep hield, haar karakter verder vormde, haar in een hoek duwde. Een oudere vrouw vertelde dat ze de oorlog had meegemaakt, dat ze de honger en het geluid van de vliegtuigen nooit zou vergeten, een ander liet weten dat haar Joodse vader om was gekomen in een concentratiekamp. Het werd een levendige, bij vlagen pijnlijke discussie ontstaan over goed en fout, schuld en boete.

Na afloop had de oudere vrouw me indringend aangekeken. ‘Je lijkt op een nichtje van me,’ zei ze en zocht naar woorden. ‘Je hebt dezelfde druk. Nee, nee, druk is niet het goede woord.’
‘Drukte?’ vroeg ik haar.
Ze schudde haar hoofd.
‘Levendigheid?’
‘Nee, ik weet het! Sprankelend! Dat vind ik je.’

Ik had zweet voelen prikken in mijn nek, iets kriebelde in mijn buik.
‘Zo ben ik niet vaak genoemd,’ wilde ik zeggen. Maar in plaats daarvan lachte ik dankbaar naar haar.

Toen ik mijn zoon na de musical omhelsde, zijn wangen droog veegde na de ontlading, voelde ik hetzelfde prikken. Dezelfde kriebels. Uren later, toen hij nastuiterend van de cola in bed lag, vertelde hij dat hij het moeilijk had gevonden om de roodomrande ogen van zijn oma te zien. Dat hij daarom zelf ook moest huilen. Dat hij zeker wist dat hij vals had gezongen.

‘Ik hoop dat je op een dag trots bent op jezelf,’ zei ik.
‘Waarom dan?’ vroeg hij.
‘Omdat je je niet langer hebt verstopt,’ antwoordde ik. ‘Omdat je mensen hebt geraakt.’
‘Hoe voelt trots?’ wilde hij weten.
‘Dat weet ik niet precies,’ zei ik. ‘Ik denk dat het voor iedereen anders is. Ik weet pas sinds kort dat ik het voel in mijn nek. En in mijn buik.’

Even later, beneden op de bank, bekeek ik het filmpje van zijn optreden en luisterde voor het eerst echt naar de tekst.

Neem maar de ruimte
Laat van je horen
Maak je bekend
Laat maar zien wie je bent

Het boek van Miloe

Het boek Daar praten wij niet over van Miloe gaat over haar oma, Sacha Gerdes, die in de jaren dertig opgroeide in een welvarend gezin in ’t Gooi. Haar vader, kunstschilder Ed Gerdes, ontwikkelt na de dramatische scheiding van Sacha’s moeder sympathie voor het nationaalsocialisme. Sacha wordt heen en weer geslingerd tussen de liefde voor haar vader en haar afschuw van de NSB, waarin hij een steeds prominentere rol gaat spelen. Ook al zwijgt de familie na de oorlog over Ed Gerdes en zijn werk, zijn ‘foute’ keuze zal Sacha haar leven lang blijven achtervolgen. Miloe had een moeizame relatie met haar grillige oma en besloot bijna twintig jaar na haar dood om niet alleen Sacha’s levensverhaal te reconstrueren, maar ook te onderzoeken in hoeverre dat haar en haar kinderen nog steeds beïnvloedt.